ទូកលិច

by Tararith

ទូកកំពុងលិចម្ដេចមិនស្ដារ

កប់ក្នុងជលសាដ៏ល្វឹងល្វើយ

ទាំងទូកទាំងមនុស្សបើនឹងឆ្លើយ

ដង្ហើមឆ្ងាយត្រើយរស់យ៉ាងណា?

 

ចង្កឹះប្រាំពីរដើម

 

កាលពីព្រេងនាយមានគ្រួសារមួយ មានបងប្អូនប្រុសប្រាំពីរនាក់។ គេទាំងប្រាំពីរនាក់នោះស្រឡាញ់គ្នាណាស់ តាំងតែពីវ័យកុមារ។ បងចេះជួយប្អូនៗ ឯប្អូនៗវិញក៏គោរពបង គេមិនដែលឈ្លោះប្រកែកទាស់ទែងគ្នាឡើយ។  ប្រជាជនក្នុងភូមិ នរណាក៏ពេញចិត្តសរសើរ និងចង់បាន ដូចបងប្អូនប្រាំពីរនាក់នោះ ដែរ គេស្រលាញ់គ្នាណាស់ គ្មាននរណាម្នាក់អាចបំបែកបំបាក់បានឡើយ។ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ពេលវេលាក៏បានកន្លងទៅ បងប្អូនទាំងប្រាំពីរនាក់ក៏ចំរើនវ័យធំពេញរូបពេញរាង មានប្រពន្ធ ហើយមានកូនពូនជាចៅរៀងៗខ្លួន។ គេនាំគ្នាសង់ផ្ទះម្នាក់មួយៗ ហើយរស់នៅតាមផ្ទះរបស់គេរៀងៗខ្លួន។ ជាការធម្មតា ការរស់នៅតងតែមានការប៉ះទង្គិចគ្នាបន្តិចបន្តួច រវាងគ្រួសារនិមួយៗ របស់បងប្អូនទាំងប្រាំពីរនាក់។

ដើមដំបូង ប្រពន្ធ និងកូន រវាងបងប្អូនទាំងប្រាំពីរនាក់ចាប់ផ្តើមឈ្លោះគ្នា បន្ទាប់មកទៀតជំលោះក៏កើតមានរវាងបងប្អូនប្រុសទាំង ប្រាំពីរនាក់តែម្តង ពេលទៅលេងនឹងជីតាម្តងៗ ចៅៗគិតតពីនាំគ្នា ទូលពិតពី រឿងទាស់ រឿងខុស រឿងប្រមាថមើលងាយ។ 

ជីតាយល់ថា បើបណ្តែតបណ្តោយ អោយរឿងរាំវជំលោះបន្តិចបន្តួចនះ នៅតែមានដូចនេះតទៅទៀត ជំលោះនេះនឹងកាន់តែធំ អាចអោយកូនប្រុសគាត់ ទាំងប្រាំពីរនាក់ ក្លាយជាសត្រូវនឹងគ្នាជាពុំខាន។ ថ្ងៃមួយជីតា បានហៅកូនទាំងអស់អោយមកជុំគ្នា ហើយនិយាយ៖ 

ថ្ងៃស្អែកកូនទាំងអស់មកជួបពុក ហើយម្នាក់ៗត្រូវយកចង្កឹះមួយដើម មកជាមួយផង កុំភ្លេចអោយសោះណា៎! 

ពេលត្រលប់ទៅផ្ទះវិញ ម្នាក់ៗឆ្ងល់ណាស់ថា ហេតុអ្វីក៏ពុកអោយយកចង្កឹះធ្វើអ្វី? 

លុះស្អែកឡើងកូនទាំងប្រាំពីរ បានមកដល់ផ្ទះរបស់ឪពុកគេតាមកាល កំនត់។ ពេលជួបជុំគ្នាអស់ហើយ ឪពុកក៏ប្រមូលយកចង្កឹះទាំងប្រាំពីរដើមចងជាបាច់។ រួចគាត់ហុចទៅកូនប្រសគាត់វិញ ហើយនិយាយថា៖ 

មើល! តើកូនណាអាចកាច់បំបាក់ចង្កេះនេះបាន ? កូនប្រុសទាំងប្រាំពីរ ទទួលយកបាច់ចង្កឹះមកកាច់ម្នាក់ម្ដងៗ។ តែគ្មានកូនណាម្នាក់អាចកាច់បាក់សោះ។ ឃើញដូចនោះឪពុកស្រាយបាច់ចង្កេះចេញវិញ រួចហុចទៅអោយកូនម្នាក់មួយដើម ហើយពោលទៅរកកូនថា៖ 

ឥលូវ កូនសាកកាច់ចង្កេះនេះម្ដងមើល! 

កូនម្នាក់ៗកាច់ចង្កឹះខ្លួនបាក់យ៉ាងងាយ។ ឆ្លៀតឱកាសពេលនោះ ឪពុកក៏ បានអប់រំប្រៀនប្រដៅ ដល់កូនៗគាត់ថា។ 

កូនប្រុស ចង្កឹះទាំងប្រាំពីរដើមនេះ គឺជាតំណាងអោយរូបកូនទាំង ប្រាំពីរនាក់នេះហើយ ពេលណាកូនរួបរួមសាមគ្គីគ្នា ដូចជាចង្កឹះមួយបាច់នេះ កូនអាចរស់នៅបានសុខសាន្ត ខ្លាំងហើយរឹងមាំទៀតផង។ គ្មាននរណាអាច មើលងាយកូន និងយកឈ្នះលើកូនបានទេ។ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ បើកូនពុំចេះ យោគយល់គ្នា ពុំអធ្យាស្រ័យគ្នា ដូចសព្វថ្ងៃនេះរវល់តែទាស់គ្នា មើលងាយគ្ន នោះរូបកូនមិនខុសពីចង្កឹះមួយដើម ដែលគេអាចកាច់បំបាក់បានយ៉ាងងាយបំផុត នោះឡើយ។ កូនត្រូវយល់ថា សាមគ្គីភាពជាកំលាំង និងជាសុភមង្គលណាំកូន!

គេទាំងអស់គ្នាក៏ចាប់ផ្តើមភ្ញាក់ខ្លួនឡើងវិញ ហើយចាប់តាំងពីពេលនោះមក កូនប្រុសទាំងប្រាំពីរនាក់ ចាប់ផ្តើមរស់នៅក្នុងសាមគ្គីភាព និងការយោគយល់គ្នជានិច្ច។ ភាពរីករាយសុខដុម និងសុភមង្គល កើតមានឡើងវិញ រវាងបងប្អូន ប្រុសទាំងប្រាំពីរនាក់ ប្រជាជនទាំងអស់ក្នុងភូមិ ក៏ស្រលាញ់រាប់អាន ហើយ កោតក្រែងកំលាំងសាមគ្គីភាពនេះណាស់៕

រក្សាខ្មែរ

 By Tararith

១. បានកើតជាខ្មែរសូមថែជាតិ

     រក្សាផៅញាតិមាយាទយើង

     គោរពសំពះចៀសងើយពើង

     អង្គុយលើកជើងហួសសិរសា។

២. អបអររក្សាប្រពៃណី

     ស្រលាញ់ទឹកដីជាតិខេមរា

     ទម្លាប់បុរាណរួមរក្សា

     កុំភ្លេចវត្តវ៉ាសាវតាខ្មែរ។

៣. បើយើងរាល់គ្នាមិនរវល់

     មិនខ្វល់អំពល់នាំគ្នាថែ

     នឹងរសាត់បាត់ទៅផងដែរ

     សូមបែរមកជ្រោងជួយជាតិផង។

៤. កូនចៅយើងនេះជំនាន់ថ្មី

     ថ្ងៃមុខដឹងក្ដីជារបង

     រស់មានព្រលឹង និងបំណង

     បុណ្យទានតបស្នងដល់ដូនតា។

៥. យើងជាខ្មែរថែសម្បត្តិជាតិ

     មិនអោយឃ្លាតឆ្ងាយពីកាយា

     ជាខ្មែរទោះរស់នៅទីណា

     ខំថែរក្សាអោយខ្ពង់ខ្ពស់។

៦. អក្សរភាសាសាស្រ្តយើងមាន

     បន្តសូត្ររៀនទ្រជាតិរស់

     ជំនាន់ថ្មីឃ្មាតខ្មីសាបព្រោះ

     កេរ្តិ៍ឈ្មោះពីរោះដល់ខេមរា។

៧. ទីនេះថ្ងៃនេះយើងជួបគ្នា

     អបអរវេលាមានទេវតា

     ឆ្នាំថ្មីសិរីប្រសើរថ្លា

     ខ្មែរស្គាស់សាវតាខ្មែរតែមួយ។

Bones

 By Tararith Kho

Through the field to the dwellings,

Grass covers the ground of cruel things;

The past still stays; they remain:

Misery and pain, like shadows.

The palms used to stand in the field,

But they have now disappeared

Because someone cut and cleared them; without caring

Someone wanted them gone.

Temples were not temples;

No monks inside, no sermons, no worshiping;

Black dresses were everywhere; they came, covered,

And changed this nation, our nation, in all directions.

Bones were found everywhere;

People were scared, we were shocked;

Khmer killed Khmer, same nation; For what reason?

For Angkar.*

Justice is what Khmer needs;

To reveal the hidden truth;

Who was Angkar? Khmer was killed for what?

Justice for Khmer, for millions of bones.

Bones are bones.

No soul can point, no soul can show;

The enemy is around, harming us every day.

 

*Note from the Poet: Angkar means organization. (“Khmer Rouge used this word to lead Cambodia. We didn’t know who was Angkar? When the Khmer Rouge wanted to catch or kill people, they said: ‘This is by order of Angkar.’”)

- Trans. Aisha Down

Days of the Seasons

 By Tararith Kho

Some months, the falling rains leave the land covered—

The plants put up new shoots. Young birds hatch, and they beat their wings for happiness.

Untaught of hunger or fear, for the trees are fruiting—

And there are waters enough for all the fish to live in.

In the season of winds, the flowers call after us. And all eyes must follow.

Bees exult in the abundant pollen;

And every kind of flower is silent,

But when the bold black bee leaves a bloom, she wilts and fades.

In the hot season the land cracks open in the shimmering air.

All living things see themselves exactly in their urgency;

The trees have no leaves, and beasts and humans trace their shapes in their shadows.

Which reflect high on the land, some long, some short, some black: none can be touched.

Every separate body dream of the season that is coming, the face of which will renew happiness.

They lived their days according to one another, forgetting to shelter civilization.

Now their dreams are empty; now their hands alone can reckon—

How many happy seasons remain, if suffering has more than we can count? 

–Trans. Aisha Down

Coconut Town

By Tararith Kho

Coconut town in the Romeah Haik District—

Inheritance from a mother, kept to be given—

A house and land, a storehouse with rice—

For days ahead, for sons and grandsons.

 The shoots we sowed are getting tall.

In the fields you can see the grains we scattered.

The coconut palms pierce the green grass.

No one is there to hear the cry,

The sound of our sorrow: All that has a memory should wail.

The land is unchanging, but its owners are sick.

Their flesh is persecuted,

And the new shoots sprouting erase their names.

From this coconut town, Cambodian town, ever-changing town:

In 1992, this Vietnamese town.

- Trans. Aisha Down